اِبن اِسحاق - محمّد بن اِسحاق بن یَسار بن خِیار _ اَبوعَبْدالله _ اَبوبکر
اِبن اِسحاق تابعیّ و یکی از سیرَه نویسانِ بزرگ بود. وی بعد از عُرْوَة بن زُبَیْرْ ، نخستین کسی است که زندگی و وقایعِ اسلامی را از کُـتُبِ گذشتگان و روایات استخراج کرد و به صورتِ جامعی، تحتِ عنوانِ سیرَةُ النَّبَویَّة مدوَّن ساخت. او در این اَثَر از عُرْوَة بن زُبَیْر بسیار نقل نموده است.
اِبن اِسحاق دانشِ حدیثیِ خود را در مدینة فرا گرفت و سپس مدّتی به مصر رفت و از اساتیدی مانندِ یزید بن اَبی حَبیب، عَبْدالله بن مُغَیْرَة، عبیدالله بن اَبی جَعْفَر و قاسِم بن قُزْمان بهره گرفت. ایشان در سال 132 هجری عازِمِ عِراق شد و کتابِ مغازی خود را تألیف کرد. مسافرتِ اِبن اِسحاق به عِراق موجِبِ انتقالِ دانشِ سیرَه نویسی از مدینة به بغداد گردید. سیرةِ اِبن اِسحاق یک تاریخِ کامل از زمانِ حضرت آدم (ع) تا پایانِ زندگیِ پیامبر اسلام (ص) را اِرائَه می‌دهد.
اِبن هِشام آنچه از سیرَةِ اِبن اِسحاق را که در ارتباط با زندگیِ پیامبراکرم(ص) بود شرح، تهذیب و خلاصه‌کرد و سپس به نامِ سیرَةِ اِبن هِشام منتشر ساخت.
اِبن اِسحاق در مدینة با دو تن از محدّ ثان و فقیهانِ آن شهر به نام‌های مالِک بن اَ نَس و هِشام بن عُرْوَة شدیداً درگیر بود و این امر را علّتِ اصلیِ خروجِ ایشان از مدینة و تشدیدِ بحثِ شیعه و قَدَریّ بودنِ وی می‌دانند. بحثِ شیعه بودنِ اِبن اِسحاق به معنیِ متداولِ امروزی نبوده لکن موضوع‌هایی همانندِ دوستیِ اَهل بیت علیهم السلام و ذکرِ فضائِلِ امام علی (ع) در سیرةِ اِبن اِسحاق وجود دارد که نمی‌توانسته مطلوبِ حکّامِ حاکمه بر مدینة و شام باشد.
اِبن اِسحاق مواردِ اندکی از امام باقر (ع) و همچُنین با واسِطَةِ زُهْری، روایاتی منسوب به امام سجّاد نَقْل کرده است.
زُهْری که پایه‌گذارِ مکتبِ سیرَة در مدینة و یکی از اساتیدِ ِبن اِسحاق بود ، هنگامِ تعریف، ستایش و شناساندنِ وی می‌گفت: تا وقتی اِبن اِسحاق در این دیار است، دانش نیز باقی خواهد مانْدْ. بیست سالِ آخرِ حیاتِ اِبن اِسحاق، همزمان با خلفای عبّاسی در عِراق گذشت. او کتابِ سیرَةِ خود را در زمانِ ولایت‌عهدیِ منصور و یا مهدی عبّاسی به آنان ارائه‌کرد .
طَبَری در کتابِ تاریخِ معروفِ خود، از سیرَةِ اِبن اِسحاق و تلخیصِ‌آن که سیرَةِ اِبن هِشام نام دارد، اخبارِ بسیاری ذکر کرده است.
اِبن اِسحاق به سال 85 هجری در مدینة متولّد گردید . ایشان همزمان با سال 150 یا 153 هجری، در ناحِیَه‌ای از شهرِ بغداد که مقبرةِ خَیْزَران می‌نامند از دنیا رفت و همانجا مدفون گردید.
سیرَةِ اِبن اِسحاق در قرن هفتم توسّطِ شرف‌الدّین محمّد بن عَبْدالله بن عُمَر به فارسی ترجمه و هم‌اینک با نامِ سیرَةِ رسول الله توسّطِ اصغر مهدوی و مهدی قمی‌نژاد چاپ گردیده است.
منبع: سیمای صدر اسلام، علی شهبازی، 1392، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران