سریه یا بعث

سَرِیه یا بَعْث
سَرِیه به پیکارهایی اطلاق می‌شود که در اجرای دستورِ رسول خدا(ص) و لکن بدونِ حضورِ ایشان انجام شده است .
تعدادِ سَرایا را در مدارکِ اسلامی متفاوت ذکر کرده اند . اِبن اِسحاق شُمارِ آنها را سی و هشت ، مسعودی سی و پنج و طَبَری چهل و هشت و بعضی دیگر شصت و شش سَرِیه و بیشتر ذکر دانسته‌اند .
نامِ سَرِیه ‌ها ، با بهره‌گیری از منابعِ موجود و برابرِ ترتیبی که در کتابِ تاریخ پیامبر  اسلام(ص) آمده عبارت است از  :
1- سَرِیه حَمْزَه بن عَبْدالْمُطَّلِب(ع) به ساحِلِ دریا ، در ناحیه عِیص-سال دوّم هجری بعد از غَزْوَه اَبْواء .
2- سَرِیه عُبَیدَه بن حارِث بن مُطَّلِب به پایین‌تر از ثَنِیه الْمَرَه- ماه رَمَضانِ سال دوّم هجری .
3- سَرِیه سَعْد بن اَبی وَقّاص به خَرّ ار، آبگاهی در جُحْفَه –بعد از سَرِیه حَمْزه(ع) - سال دوّم هجری .
4- سَرِیه عَبْدالله بن جَحْش به نَخْلَه – در ماه رَجَب بعد از بَدْر اُولَی .
5- سَرِیه عُمَیر بن عِدِی برای کُشتنِ عَصْماء دخترِ مَرْوان - ماه رَمَضانِسال دوّم هجری .
6- سَرِیه سالم بن عُمَیر برای کُشتنِ اَبی عَفَک - ماه شوّالِ سال دوّم هجری .
7- سَرِیه مُحَمَّد بن مَسْلَمَه برای کُشتنِ کَعْب بن اَشْرَف - ماه ربیع الاوّلِ سـال سوّم هجری .
8- سَرِیه زَید بن حارِثه به قَرَدَه - ماه جمادی الاخرِ سال سوّم هجری .
9- سَرِیه مَرْثَد بن اَبی مَرْثَد غَنَوی یا سَرِیه رَجیع - ماه صَفَرِ سال چهارم هجری .
10- سَرِیه مُنْذِر بن عَمْرویا سَرِیه بِئر مَعونَه -ماه صَفَرِ سال چهارم هجری .
11- سَرِیه اَبو سَلَمَه بن عَبْدالاَسَد به سرزمینِ قَطَن - ماه محرّمِ سال چهارم هجری .
12- سَرِیه عَبْدالله بن اُنَیس جُهَنی برای کُشتنِ سُفْیان بن خالِد بن نُبَیح هُذَلی لِحْیانی - ماه محرّمِ سال چهارم هجری .
13- سَرِیه عَمْرو بن اُمَیه ضَمْری و سَلَمَه بن اَسْلَم بن حَریش به مکّه بر سَرِ اَبوسُفیان - سال چهارم هجری .
14- سَرِیه اَبوعُبَیدَه بن جَرّ اح به سِیف الْبَحْر - ماه ذی‌الحِجَّه سال پنجم هجری .
15- سَرِیه عَبْدالله بن عَتیک برای کُشتنِ اَبو رافِع : سَلّام بن اَبی الحُقَیق -ماه رَمَضانِ سال ششم هجری .
16- سَرِیه مُحَمَّد بن مَسْلَمَه به قُرَطاء  بر سَرِ بَنی بَکْر بن کِلاب - ماه محرّمِ سال ششم هجری .
17- سَرِیه عُمَر بن خَطّاب در ادامه غَزْوَه بَنی لِحْیان بر سَرِ قارَه -ماه ربیع الاوّلِ سال ششم هجری .
18- سَرِیه هِلال بن حارث مُزَنِی در ادامه غَزْوَه بَنی لِحْیان بر سَرِ بَنی مالِک بن فِهْرْ - ماه ربیع الاَوَّلِ سال ششم هجری .
19- سَرِیه بِشْر بن سُوَید جُهَنِیدر ادامه غَزْوَه بَنی لِحْیانبر سَرِ بَنی حارِث بن کِنانَه - ماه رَبیع الاَوَّلِ سال ششم هجری .
20- سَرِیه سَعْد بن عُبادَه جُهَنِی به غَمیم - ماه رَبیع الاَوَّلِ سالِششم هجری .
21- سَرِیه عُکّاشه بن مِحْصَن اَسَدیتا غَمْر ، آبگاهی از بَنی اَسَد - ماه رَبیع الاَوَّلِ سال ششم هجری .
22- سَرِیه مُحَمَّد بن مَسْلَمَه به ذی القَصَّه بر سَرِ بَنی ثـَعْلَبه و بَنی عُوال- ماه رَبیع الآخرِ سال ششم هجری .
23- سَرِیه اَبوعُبَیده جَرّ احبه ذی القَصَّه بر سَرِ بَنی ثـَعْلَبه و بَنی عُوال-ماه رَبیع الآخر سال ششم هجری .
24- سَرِیه اَبوعُبَیده جَرّ اح به ذی القَصَّه در راهِ عراق - ماه رَبیع الآخرِسال ششم هجری .
25- سَرِیه زَید بن حارِثه به جَمُوم : سرزمینِ بَنی سُلَیم - ماه رَبیع الآخرِسال ششم هجری .
26- سَرِیه زَید بن حارِثه به عِیص - ماه جُمادی الاُولَی سال ششم هجری .
27- سَرِیه زَید بن حارِثه به طَرَف - ماه جُمادی الآخرِ سال ششم هجری .
28- سَرِیه زَید بن حارِثهبه حِسْمَی بر سَرِ جُذام -ماه جُمادی الآخرِ سال ششم هجری .
29- سَرِیه زَید بن حارِثهبه مَدْین . تاریخِ این سَرِیه مشخصنگردید .
30- سَرِیه زَید بن حارِثهبه وادی القُرَی بر سَرِ اُمِّ قِرْفَه - ماه رَجَبِ سال ششم هجری .
31- سَرِیه علی بن اَبیطالب(ع) به فَدَک بر سَرِ سَعْد بن بَکْر - ماه شعبانِ سال ششم هجری .
32- سَرِیه عَبْدالرَّحْمن بن عَوْف به دُومَه الجَنْدَل بر سَرِ بَنی کَلْب- ماه شعبانِ سال ششم هجری .
33- سَرِیه اَبو عُبَیدَه بن جَرّ اح به دو کوهِ اَجاء و سَلْمَی . تاریخِ این سَرِیه مشخص نگردید .
34- سَرِیه زَید بن حارِثه به وادی القُرَی - ماه رَمَضانِ سال ششم هجری .
35- سَرِیه عَبْدالله بن رَواحَه به خَیبَر - ماه رَمَضانِ سال ششم هجری.
36- سَرِیه عَبْدالله بن رَواحَه به خَیبَر بر سَرِ یسَیر بن رِزامِ یهودی - ماه شوّالِ سال ششم هجری .
37- سَرِیه کُرْز بن جابِر فِهْری به ذی الجَدْر - ماه شوّالِ سال ششم هجری .
38- سَرِیه عُمَر بن خَطّاب به تُرَبَه - ماه شَعْبان سال هفتم هجری .
39- سَرِیه اَبوبَـکْر به نَجْد بر سَرِ بَنی کِلاب – ماه شعبانِ سال هفتم هجری .
40- سَرِیه بَشیر بن سَعْد به فَدَک بر سَرِ بَنی مُرَّه - ماه شعبانِسال هفتم هجری .
41- سَرِیه زُبَیر بن عَوّ ام به فَدَک بر سَرِ بَنی مُرَّه . تاریخِ این سَرِیه مشخص نگردید .
42- سَرِیه غالِب بن عَبْدالله لَیثی به مَیفَعه بر سَرِ بَنی ثَعْلَبَه و بَنی عُوال- ماه رمضانِ سال هفتم هجری .
43- سَرِیه بَشیر بن سَعْد به یمْن و جُبار در ناحیه خَیبَر - ماه شوّالِ سال هفتم هجری .
44- سَرِیه ابن اَبی العَوْجاء بر سَرِ بَنی سُلَیم - ماه ذی‌الحِجَّه سال هفتمهجری .
45- سَرِیه عَبْدالله بن اَبی حَدْرَدْ اَسْلَمی به غابَه - ماه ذی‌الحِجَّهسال هفتم هجری .
46- سَرِیه مُحَی‍ّصَه بن مَسْعُود به ناحیه فَدَک - ماه ذی‌الحِجَّه سال هفتم هجری .
47- سَرِیه عَبْدالله بن اَبی حَدْرَد اَسْلَمی  به اِضَم - ماه ذی‌الحِجَّهسال هفتم هجری .
48- سَرِیه غالِب بن عَبْدالله لَیثی به کَدید بر سَرِ بَنی مُلَوَّح- ماه صَفَرِ سال هشتم هجری .
49- سَرِیه غالِب بن عَبْدالله لَیثی به فَدَک بر سَرِ بَنی مُرَّه- ماه صَفَرِ سال هشتم هجری .
50- سَرِیه کَعْبْ بن عُمَیر غِفاری به ذات اَطْلاح از تَوابعِ سرزمینِ شام- ماه رَبیع الاَوَّلِ سال هشتم هجری .
51- سَرِیه شُجاع بن وَهْب اَسَدی به سِی  -ماه رَبیع الاَوّل سال هشتم هجری .
52- سَرِیه عُیینَه بن حِصْن فَزاری بر سَرِ بَنی الْعَنْبَر . تاریخِ این سَریه مشخص نگردید .
53- سَرِیه قُطْبه بن عامِر بن حَدیده به تَبالَه بر سَرِ قَبیلَه خَثْعَمْ .این سَرِیه بعد از سَرِیه شُجاع بن وَهْب واقع شده است .
54- سَرِیه مُوتَه - ماه جُمادی الاُولَی سال هشتم هجری .
55- سَرِیه عَمْرو بن عاص یا سَرِیه ذات السَّلاسِل : آبگاهی در آن طرفِوادی القُری بر سَرِ بَلِی و قُضاعَه - ماه جُمادی الآخرِ سال هشتم هجری .
56- سَرِیه اَبو عُبَیدَه بن جَرّ احیا سَرِیه خَبَط بر سَرِ جُهَینه - ماه رَجَبِ سال هشتم هجری .
57- سَرِیه اَبو قَتادَه بن رِبْعِی اَنْصاری به خَضِرَه بر سَرِ بَنی غَطَفان در سرزمینِ نَجْدْ ، مَحَلِّ اسکانِ قَبیلَه مُحارِب - ماه شعبانِ سال هشتم هجری .
58- سَرِیه اَبو قَتادَه به بَطْن اِضَم - ماه رَمَضانِ سال هشتم هجری .
59- سَرِیه خالد بن وَ لید برای ویران کردنِ بُتخانَه عُزَّی در نَخْلَه یمانیه - ماه رَمَضانِ سال هشتم هجری .
60- سَرِیه اَبو عامِر اَشْعَری به اَوْطاس که بعد از غَزْوَه حُنَینْانجام شد .
61- سَرِیه عَمْرو بن عاصبه رُهاط برای ویران کردنِ بُتخانَه سُواع- ماه رَمَضانِ سال هشتم هجری .
62- سَرِیه سَعْد بن زَید اَشْهَلی به مُشَلَّل برای ویران کردنِ بُتخانَه مَناه - ماه رَمَضانِ سال هشتم هجری .
63- سَرِیه خالد بن سَعید بن عاص به عُرَنَه - ماه رَمَضانِ سال هشتم هجری .
64- سَرِیه هِشام بن عاص به یلَمْلَم - ماه رَمَضانِ سال هشتم هجری .
65- سَرِیه طُفَیل بن عَمْرو دَوْسی برای خراب کردنِ بُتخانَه ذِی الْکَفَّین و از بین بُردنِ بُتِ عَمْرو بن حُمَمَه دَوْسی -ماه شوّالِسال هشتم هجری .
66- سَرِیه غالب بن عَبْدالله بر سَرِ بَنی مُدْلِج - بعد از فَتْحِ مکّه .
67- سَرِیه عَمْرو بن اُمَیه بر سَرِ بَنی الهُذَیل - بعد از فَتْحِ مکّه .
68- سَرِیه عَبْدالله بن سُهَیل بن عَمْروبر سَرِ بَنی مَعیص و بَنی مُحارِب بن فِهْرْ . این سَرِیه بعد از فَتْحِ مکّه واقع شده است .
69- سَرِیه خالِد بن وَلید بر سَرِ بَنی جَذیمَه - ماه شوّالِ سال هشتم هجری .
70- سَرِیه ضَحّاک بن سُفْیان کِلابی بر سَرِ بَنی کِلاب - ماه رَبیع الاوّلِ سال نهم هجری .
71- سَرِیه‌ای‌که در‌آن ثُمامَه بن اُثال حَنَفی‌ اسیر شد - ماه ربیع الاوّل یا رَبیع الآخرِسال نهم هجری .
72- سَرِیه عَلْقَمَه بن مُجَزِّز مُدْلِجیبه بندرِ شُعَیبَه - ماه رَبیع الآخرِسال نهم هجری .
73- سَرِیه عُکّاشَه بن مِحْصَن اَسَدی به جِناب : سرزمینِ عُذْرَه و بَلِی-ماه رَبیع الآخرِ سال نهم هجری .
74-سَرِیه علی بن اَبیطالب(ع) برای خراب‌کردنِ بتخانه فِلْس از بَنی طَییءْ- ماه رَبیع الآخرِ سال نهم هجری .
75- سَرِیه خالد بن وَ لید به دُومَه الْجَنْدَل بر سَرِ اُکَیدر بن عَبْدالْمَلِک- ماه رَبیع الآخرِ سال نهم هجری .
76- سَرِیه خالد بن وَ لید بر سَرِ بَنی حارث بن کَعْب - ماه رَبیع الآخر یاجُمادی الاُولَی سال دهم هجری .
77- سَرِیه اُسامه بن زَید به اُبَنی از ناحیه بَلْقاء - ماه صَفَرِ سال دهم هجری .
78- سَرِیه خالد بن وَ لید بر سَرِ بَنی عَبْدالمَدان در نَجْران - ماه رَبیع الاوّلِ سال دهم هجری .
79- سَرِیه علی بن اَبیطالب(ع) به یمَن - ماه رَمَضانِ سال دهم هجری .
80- سَرِیه خالِد بن وَ لید به یمَن - تاریخِ این سَرِیه مشخص نگردید .
81- سَرِیه اُسامَه بن زَید به سرزمینِ بَلْقاء و اَذرِعات و مُوتَه- ماه صَفَرِ سال یازدهم هجری.
در این لشکر‌کشی‌ها اصطلاحاتِ نظامی خاصّی به‌کار بُرده‌اند‌ که عبارت است از :
- عُصْبَه : فرستادنِ چهل مبارز به نبرد .
- حَضیرَه : اعزامِ نیرویی کمتر از ده نفر به جنگ .
- سَرایا : سه تا پانصد نفر در حرکتِ شبانه را می گفتند .
- سَوارب : به دسته‌هایی که روز بیرون می‌رفتند اطلاق می‌شد .
سَرایا و سَوارب هرگاه پس‌از عزیمت ، پراکنده و مُنْشَعِب می‌گشتند ، به دسته‌های چهل نفری و یا کمتر جَرائِد و گروه‌های چهل تاسیصد نفری آنان را مَقانِب می خواندند . درصورتی‌که تعدادِ نفراتِیک انشعاب بین سیصد تا پانصد نفر بود ، جَمَرات نامیده می‌شد .
- مَناسر : نیروهای با شُمارِ بیش از پانصد نفر و کمتر از هشتصد نفر بودند .
- جَیش : عِدَّه ای بالغ بر هشتصد نفر جنگجو .
- جَیش ازلم : رزم آورانی به استعدادِ یک هزار نفر .
- جَیش جَحْفَل : لشکری با چهار هزار نفر رزمنده .
- جَیش جَرّ ار : سپاهی متشکِّل از دوازده هزار نفر .
کتیبه : نام سپاهیانی که هرگز پراکنده نمی شدند .
اَرْعَن : نیروئی بزرگ ، بی‌مانند و شکست‌ناپذیر .
خَمیس : این نام را به نیروئی عَظیم اختصاص می‌دادند که از ارکانِ پنج‌گانه مقدَّمه ، مَیمَنـَه ، مَیسَرَه ، قَلْب و ساقه برخوردار بود .