زَید بن ثابِت بن ضَحّاک اَنصاری – اَبوخارِجَـه
زَید یکی از کُتّابِ وَحْی و صَحابی والامقامِ رسول خدا(ص) بود که در مدینه متولّد شده و به مکّه انتقال یافت . وی در شش سالگی پدرش را از دست داد و با یازده سال سنّ ، خدمتِ پیامبر (ص) رسیده و به کارهای دبیری و نویسندگی آن‌حضرت پرداخت . او در اَوانِ کودکیهمراهِ مهاجرینِ اسلام از مکّه به مدینه هجرت کرد .
زَید و دوستان هم‌سالش ، باتّفاقِ نیروهای اسلام عازِمِ نبرد بَدْرْ شده بودندکه با توجّه به کمی سِنّ ، طِبقِ دستورِ حضرت محمّد(ص)از نیمه راه بازگردانده شدند .
پس‌از پیروزی مسلمانان در جنگ بَدْرْ ، آن‌حضرت فرمودند :هر اسیری که بتواند و مایل باشد به ده نفر از پسرانِ انصار ،خواندن و نوشتن آموزش دهد ، آزاد خواهد شد . زَید بنا به روایتی یکی از این دانش‌آموختگان بود .
زَید در غَزْوَه اُحُد نیز عازِمِ مِنْطَقَه نبرد بود که برابرِ فرمانِ رسول خاتم(ص) و باتوجّه به سِنّ کمِ وی و دوستانش ، ازمَحَلِّ شَیخان به مدینه بازگشتند .
اِبن ثابِت بنا به خواستِ پیامبر اکرم(ص) ، آئین وکُتُبِ یهودیان را نیزفرا گرفته بود . ایشان در نبرد حُنَینْ شرکت کرده و مسئولیتِ شمارشِ نیروهای خودی و آمارِ غنائِم در جِعِرّ انَه رابعُهْدَه داشت .او در غَزْوَه تَبوک حامِلِ رأیتِ مسلمین بود .
زَید بن ثابِت در امورِ قضاوت ، فَتْوَی ، قرائَت و فرائِض ، سرآمدِ اهلِ مدینه بود . اِبن عبّاس با وجود برخورداری از عُمْقِ دانش و والائی منزلت ، برای کسبِ علم به خانَه زَید تردّد داشته و می گفت :به محضرِ عالِمان باید رفت زیرا علم نزدِ کسی نمی‌آید .
اِبن ثابِت یکبار هنگامِ نشستن بر اسب متوجّه شد که رِکابِ مَرْکَبش رااِبن عبّاس در دست گرفته تا سوار شود . وی بلافاصِلَه مانِع از این عمل شد . اِبن عبّاس گفت : به ما امر شده که با دانشمندان خود اینچُنین رفتار کنیم . زَید متقابلاً دست اِبن عبّاس را بوسیده و گفت : ما هم موظّفیم حُرمَتِ آل بَیتِ پیغمبرمان(ص) را این‌گونه پاس بداریم .
در زمانِ خِلافتِ ابوبکر ، سه نفر مسئولِ جمع‌آوری قرآن شدند که یکی از آنان زَید بود . عُمَر هرگاه به حجّ می رفت وی را جانشینِ خوددر مدینه قرار می‌داد .
زَید بن ثابت در جنگ یرموک متولّی تقسیمِ غنائِم بود .او در سال 45 هجری قمری درگذشت. اَبوهُرَیرَه در سوگِ ایشان گفت : امروز حَبْرْ و دانشمند این اُمَّت از دنیا رفت. امید است خداوند اِبن عبّاس را جانشینِ وی قرار دهد !
در صَحیحَین ، نود و دو حدیث از زَید بن ثابِت روایت شدهاست .
منبع: سیمای صدر اسلام، علی شهبازی، 1392، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران
1- مغازی واقدی، ج 1، ص 21.
2- مغازی واقدی، ج 2، ص 949.