آداب حج (مکه)

آداب، (جمع ادب) رسوم، تشریفاتی که انسان برای خود قرار می دهد. از نظر فقهی، آداب در کاری به معنای مستحبات در آن امر می باشد؛ مانند: آداب نماز، آداب زیارت.

آداب باطنی حج، مراد از آداب باطنی حج، ایجاد آمادگی درونی و شرائط معنوی و قلبی حاج است. امام صادق(ع): «اذا اردت الحج فجرّد قلبک لله من قبل عزمک من کل شاغل و حجاب کل حاجب» ـ بحار21/38 : وقتی که اردۀ حج کردی، قبلاً خانۀ دل را از هر شاغل و حاجبی که تو را از یاد خدا غافل کند و مشغول بدارد، فارغ ساز».
برخی از این آداب عبارتند از: اخلاص در نیت، توبۀ حقیقی، تخلیۀ دل، رد حقوق دیگران، وصیت، رفع اسباب مشغلۀ قلبی، تعظیم خانۀ خدا، حلیت هزینه ها، انفاق در راه خدا، پرهیز از تجملات، تواضع در سفر، رفع اسباب تکبر، اهتمام به صدقه، اخلاق نیکو، خودسازی در سفر، اعتماد به صاحب بیت، خروج از منزل با احساس سفر آخرت، قصد زیارت علاوه بر قصد حج.

آداب ورود به مکه، قال الرضا(ع): «فاذا بلغت فاغتسل قبل ان تدخل مکه و امش هنیئه و علیک السکینه و الوقار» ـ تفسیر عیاشی1/59 :چون به حرم رسیدی، قبل از ورود به مکه غسل کن و با دلی شاد به حرکت خود ادامه بده و وقار و آرامش را رعایت نما.
آداب دیگرِ ورود به مکه عبارتند از: غسل و طهارت، پیاده شدن از مرکب، تواضع، خواندن دعا، ورود از بالای مکه در صورت سفر از مدینه.

آداب پس از حج، وداع با خانۀ خدا، زود بازگشتن از مکه، رفتن به زیارت مدینه، صدقه دادن، بردن هدیه و سوغات، ولیمه دادن، حفظ نور حج.

آداب حلق، قال الرضا(ع): «فاذا اردت ان تحلق رأسک فاستقبل القبله و ابدأ بالناصیه واحلق العظمین النابتین بحذاء الأذنین و قل: اللهم اعطنی نورا یوم القیمه. و ادفن شعرک بمنی» ـ بحار96/304 :چون خواستی حلق رأس کنی، روبروی قبله قرار بگیر و از پیشانی شروع کن و از جانب دو استخوان روییده شده روبروی دو گوش حلق کن و به هنگام آن بگو: خداوندا به هر موی من نوری در قیامت عطا فرما. سپس موی حلق شده را در سرزمین منی دفن کن.

آداب طواف، امام خمینی: «درطواف حرم خدا،که نشانۀ عشق به حق است دل از دیگران تهی کنید و جان را از خوف غیر حق پاک سازید و به موازات عشق به خدا، از بت های بزرگ و کوچک، طاغوت ها و وابستگان شان برائت جویید که خدای تعالی و دوستان او از آنان برائت جستند و همۀ آزادگان جهان از آنان بری هستند.» ـ پیام 16/5/65
آداب ورود به مسجد الحرام، غسل و طهارات، ورود با پای برهنه و با حالت وقار، ورود از باب بنی شیبه، خواندن دعاهای وارده بر درب و داخل مسجد الحرام، سلام گفتن بر پیامبر(ص).


آداب وقوف به عرفات، حضرت رضا(ع) فرمودند: «در راهِ رفتن به عرفات، تلبیه را زیاد بگو، چون وقت ظهر رسیدی غسل کن، نماز ظهر و عصر را با یک اذان و اقامه به جای آور، با همۀ وجود وارد عرصه-گاه دعا و راز و نیاز شو، در دعا و گریه و زاری اصرار داشته باش، ایستاده و نشسته از دعا و عبادات غافل مشو و پس از غروب آفتاب،لا اله الا الله، بگو» ـ بحار96/255 .