گوش دل
عنه عليه السلام ـ لمّا قالَ لَهُ هارونُ بنُ خارِجَةَ : إنّي أفرَحُ مِن غيرِ فَرَحٍ أراهُ في نَفسي و لا في مالي و لا في صَديقي ، و أحزَنُ مِن غيرِ حُزنٍ أراهُ في نَفسي و لا في مالي و لا في
صَديقي ـ : نَعَم ، إنّ الشَّيطانَ يُلِمُّ بالقَلبِ فيَقولُ : لو كانَ لكَ عندَ اللّه ِ خَيرٌ ما أراكَ علَيكَ عَدُوَّكَ و لا جَعَلَ بكَ إلَيهِ حاجَةً ! هَل تَنتَظِرُ إلاّ مِثلَ الذي انتَظَرَ الذينَ مِن قَبلِكَ ، فهَل قالوا شيئا ؟! فذاكَ الذي يَحزَنُ مِن غيرِ حُزنٍ
و أمّا الفَرَحُ فإنَّ المَلَكَ يُلِمُّ بالقلبِ فيَقولُ : إن كانَ اللّه ُ أراكَ علَيكَ عدوَّك و جَعَلَ بكَ إلَيهِ حاجَةً فإنّما هي أيّامٌ قلائلُ ، أبشِرْ بمَغفِرَةٍ مِن اللّه ِ و فَضلٍ ، و هُو قَولُ اللّه ِ : «الشَّيطانُ يَعِدُكُمُ الفَقْرَ و يَأْمُرُكُمْ بالفَحْشاءِ و اللّه ُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ و فَضْلاً» . .
امام صادق عليه السلام ـ آنگاه كه هارون بن خارجه به امام عليه السلام عرض كرد: من گاهى اوقات شاد مى شوم، بى آنكه موجبات آن را در خودم يا مالم و يا دوستم بيابم و گاهى اندوهگين مى شوم، بى آنكه در خودم يا مالم و يا در رابطه با دوستم موجبى براى
اين اندوه بيابم ـ فرمود : آرى، همانا شيطان به دل نزديك مى شود و مى گويد: «اگر پيش خدا ارزش و اعتبارى داشتى، خداوند تو را دشمن شاد نمى كرد و تو را نيازمند او نمى ساخت. آيا سرنوشتى جز مانند سرنوشت پيشينيان خود انتظار دارى؟ آيا آنها چيزى گفتند؟» اين است كه بى دليل اندوهگين مى شود
و اما شاد شدن، علتش اين است كه فرشته به دل نزديك مى شود و مى گويد: «اگر خداوند تو را دشمن شاد كرده و تو را در موردى نيازمند او ساخته است، اين چند روزه اى بيش نيست، بشارت باد تو را به آمرزش و فضل پروردگارت». اين است معناى سخن خدا كه مى فرمايد: «شيطان شما را از تهيدستى بيم مى دهد و شما را به زشت كارى وا مى دارد و [لى ]خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش مى دهد».
تفسير العيّاشيّ : 1 / 150 / 495 ؛ (انظر) الحزن : باب 828 .