نيّت
تفسير القمّى : ـ في قولِهِ تعالى : «قُلْ كُلٌّ يَعمَلُ على شاكِلَتِهِ»ـ : على نِيَّتِهِ «فَرَبُّكُم أعْلَمُ بمَنْ هُوَ أهْدى سَبيلاً» ، فإنّهُ حَدَّثَني أبي عن جعفرِ ابنِ إبراهيمَ عن أبي الحسنِ الرِّضا عليه السلام قالَ : إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ أوقَفَ المُؤمنَ بَينَ يَدَيهِ فَيكونُ هُو الّذي يَتَولّى حِسابَهُ ، فَيعرِضُ علَيهِ عَمَلَهُ فَيَنظُرُ في صَحيفَتِهِ ، فأوَّلُ ما يَرى سَيّئاتِهِ فيَتَغيَّرُ لذلكَ لَونُهُ ، و تَرتَعِشُ فَرائصُهُ ، و تَفزَعُ نَفسُهُ ، ثُمّ يَرى حَسَناتِهِ فتَقَرُّ عَينُهُ،و تُسَرُّ نَفسُهُ،و تَفرَحُ رُوحُهُ ، ثُمّ يَنظُرُ إلى ما أعطاهُ اللّه ُ مِن الثَّوابِ فيَشتَدُّ فَرَحُهُ
ثُمّ يقولُ اللّه ُ للمَلائكةِ : هَلِمُّوا الصُّحُفَ الّتي فيها الأعمالُ الّتي لَم يَعمَلوها ! قالَ : فيَقرؤونَها ثُمّ يَقولونَ : و عِزَّتِكَ، إنّكَ لَتَعلَمُ أنّا لَم نَعمَلْ مِنها شَيئا ! فيقولُ : صَدَقتُم ،
نَوَيتُموها فكَتَبناها لَكُم ، ثُمّ يُثابُونَ علَيها .
تفسير القمّى ـ درباره آيه «بگو : هر كس فراخور خويش عمل مى كند» ـ : يعنى بر پايه نيّت خود. «پس خداى شما بهتر مى داند كه چه كسى رهيافته تر است». پدرم از جعفر بن ابراهيم از ابو الحسن الرضا عليه السلام برايم حديث كرد كه آن حضرت فرمود: چون روز قيامت شود، مؤمن در پيشگاه خداوند بايستد و كار حسابرسى او را خداوند خود به عهده گيرد و اعمالش را به او نشان دهد. مؤمن در كار نامه خود مى نگرد و اولين چيزى كه مى بيند گناهان خود است. با مشاهده آنها رنگش بر مى گردد و بدنش به لرزه مى افتد و در جانش وحشت مى نشيند. سپس خوبى هايش را مى بيند و از مشاهده آنها چشمش روشن و جانش مسرور و روحش شاد مى شود و آنگاه به ثوابى كه خداوند ارزانيش فرموده مى نگرد و شاديش افزون مى شود
سپس خداوند به فرشتگان مى فرمايد: كار نامه اى را بياوريد كه در آن اعمال نا كرده آنهاست! حضرت فرمود: مؤمنان آن كار نامه را مى خوانند و آنگاه مى گويند: به عزّتت سوگند كه تو خود مى دانى ما
هيچ يك از اين كارها را انجام نداده ايم! خداوند فرمايد: راست مى گوييد، اما شما نيّت انجام آنها را داشتيد و ما آن كارها را برايتان نوشتيم. آنگاه پاداش آن اعمال به ايشان داده مى شود.
تفسير القمّي : 2 / 26.