ادب سفر

امام صادق عليه السلام ـ در بين سفارش لقمان عليه السلام به پسرش ـ هر گاه با گروهى مسافرت كردى ، با آنان در كارهاى مربوط به خود و آنها، بسيار مشورت كن و به رويشان بسيار لبخند بزن و نسبت به زاد و توشه ات، كريم و بخشنده باش. هر گاه دعوتت كردند، بپذير و هر گاه از تو يارى خواستند، كمكشان كن و با سه چيز، بر آنان فائق باش: سكوت طولانى، نماز گزاردنِ بسيار و سخاوتمندى نسبت به آنچه از حيوان و مال و توشه دارى.هر گاه تو را به گواهى طلبيدند، برايشان گواهى بده. هر گاه با تو مشورت كردند ، درباره رأى خود، كوشش كن؛ اما تصميم قطعى نگير، تا اين كه [انديشه ات] تثبيت شود و تأمّل كرده باشى . پاسخ هيچ مشورتى را نده ، مگر آن كه درباره آن ـ در حالى كه قيام و قعود مى كنى و مى خوابى و مى خورى و نماز مى خوانى ـ فكر كنى و حكمتت را به كار گيرى؛ زيرا هر كس براى مشورتْ خواه، خالصانه خيرخواهى نكند ، خداوند ـ تبارك و تعالى ـ نظرش را از او سلب مى كند و امانت [ ـِ اهليت مشورت ]را باز مى گيرد. و هر گاه ديدى كه يارانت مى روند ، تو هم با آنان برو، و هر گاه ديدى كار مى كنند ، تو هم با آنان كار كن. هر گاه صدقه دادند و قرضى عطا كردند، تو هم بده و حرف بزرگ تر را گوش بده. و هر گاه به تو امر كردند و از تو چيزى خواستند، در جوابشان آرى «بگو» و «نه» نگو؛ زيرا «نه» گفتن، درماندگى و پستى است .هر گاه در راهتان سرگردان شديد، پياده شويد و هر گاه در مقصدتان ترديد پيدا كرديد ، درنگ و مشورت كنيد و اگر شخص تنهايى را ديديد ، درباره راهتان از او نپرسيد و از او راه نمايى نخواهيد؛ زيرا شخص تنها در بيابان، مشكوك است؛ شايد ديده بان و جاسوس دزدان باشد ، يا شايد او همان شيطانى باشد كه شما را متحيّر ساخته است. و اگر دو شخص بودند ، باز هم احتياط و حذر كنيد ، مگر چيزى را تشخيص دهيد كه من الآن تشخيص نمى دهم ؛ زيرا عاقل، وقتى به چيزى با ديده بصيرت بنگرد ، حق را در آن مى يابد و شخص شاهد و حاضر، چيزى را مى بيند كه غايب نمى بيند.اى پسرم! هر گاه وقت نماز رسيد ، آن را به خاطر چيز ديگرى به تأخير نينداز و آن را بخوان و خود را از آن راحت كن؛ زيرا نماز، بدهى [به خداوند ]است. نماز را به جماعت بخوان ؛ هرچند بر نوك پيكان باشد. بر روى حيوانت نخواب؛ زيرا اين كار ، پشت حيوان را زود زخم مى كند و اين ، كار حكيمان نيست؛ مگر محملى داشته باشد كه بتوانى در آن دراز بكشى و مفاصلت را راحت سازى. هر گاه به منزل نزديك شدى ، از حيوانت پياده شو و قبل از [پرداختن به] خود ، علف آن را بده .هر گاه خواستى در جايى نزول كنى ، بهترين جاى زمين را بر گزين كه خوش منظره، خاكش نرم و علفزار باشد. هر گاه پياده شدى ، قبل از نشستن ، دو ركعت نماز بخوان. هر گاه خواستى قضاى حاجت كنى ، قدرى در زمين راه برو كه دور[از ديگران] باشى. هر گاه خواستى كوچ كنى ، دو ركعت نماز بخوان و با زمينى كه در آن بودى، وداع كن و بر آن زمين و اهل آن، سلام كن؛ زيرا هر جايى از زمين، ساكنانى از فرشتگان دارد .اگر توانستى از طعامى نخورى تا اين كه ابتدا از آن صدقه بدهى ، اين كار را انجام بده. و بر توباد كه تا سواره اى ، كتاب خداوند عز و جل را قرائت كنى، و بر توباد كه تا مشغول كارى هستى ، تسبيح بگويى، و بر توباد كه تا بيكارى ، دعا كنى. از سفر كردن در اوّل شب، بپرهيز و در آخر شب، رحل اقامت بيفكن و از نيمه شب به بعد تا آخر آن، سفر كن و در هنگام حركت، از بلند كردن صدا بپرهيز.