یرموک

یرْمُوک
یرْمُوک ، مَحَلّی در شام بوده و نامِ یونانی آن هیروماکس است که مسلمانان آنرا مُعَرَّب ساخته و یرْمُوک نامیده‌اند .
رسول خدا(ص) در پایانِ عُمْرِ شریفشان ، لشکرِ اُسامَه بن زَید راجهتِ عزیمت به شام مهیا کردند امّا کارشکنی‌های بعضی از خَواصّ و متعاقباً رحلتِ آن‌حضرت ، مانعِ عزیمتِ لشکرِ یاد شده گردید .
مقارِنِ سال 13 هجری ، همزمان با خِلافتِ اَبوبکر ، پس‌از سرکوبی مخالفانِ خَلیفَه به‌کیفر و یا به بهانَه ارتداد ، یکی از مهمّ‌ترین ‌نبردهای دورانِ اَبوبکر در یرْمُوک آغاز شدکه به پیروزی مسلمین و عقب‌نشینی رومیان ‌انجامیده و فتوحاتِ اسلام بر شامات سایه اَفکَنْد . مسلمانان در زمانِ حیاتِ حضرت رسول(ص) ، دو‌بار تحتِ عنوانِ جنگ‌های مُوتَه و تَبوک به شام لشکرکشی کرده و تجریبّاتِ ارزنده‌ای بدست آورده بودند کهدر جنگ یرْمُوک از آن بهره می‌جستند .
فرماندهانِ بخش‌هائی از سپاهِ اسلام در نبرد یرْمُوک عبارت بودند از :اَبو عُبَیدَه جَرّ اح ، یزید بن اَبوسُفیان ، شُرَحْبیل و عَمْرو بن عاص و ...
خالِد بن وَ لیدکه طِبقِ فرمانِ اَبوبکر ، فرماندهی عِدَّه‌ای از جنگ‌آورانِ اسلام در عِراق را عُهْدَه‌دار بود نیز از آنجا رهسپارِ شام شدهو به مسلمانان ملحق گردید . نقشِ خالِد در آن ناحِیه به گونه‌ای بود که بر سایرِ سرداران نیز نظارت و اِشراف داشت .
مُعاوِیه بن اَبوسُفیان اگرچه بعد از کلّیه فرماندهانِ اسلام واردِ مِنْطَقَه شده بود لکن سریع‌تر از هَمَه آنان ، مراحِل و مدارجِ تسلّط بر شامات را پُشتِ سر می‌گذاشت . وی طبقِ دستورِ عُمَر ، پس‌از اِ بتلاءِ یزید بن اَبوسُفیان به طاعونِ عَمْواس و درگذشتِ او ، جایگزینِ برادر شد . مُعاوِیه با بکارگرفتنِ تدبیر و سیاستِ حذف و یا هضم‌که از ویژگی‌های پدرش بود ، میراثِ دیگران را تصاحب می‌کرد . از جمعِ سرداران ، عَمْرو عاص تنها کسی بود‌ که توانست از این ترفند مصون مانده و تا پایان ، خود را درکنارِ مُعاوِیه حفظ کند .
تدبیرِ اَبوسُفیان در اِعمالِ سیاستِ حذفِ سرداران و یا هضمِ آنان ،تا زمانی اِعمال ‌شد که مُعاوِیه به عنوانِ یگانه فرمانده پیروزِ شام مطرح گردید . اَبوسُفیان با اطّلاع از اهمّیتِ ناحِیه شامات ، در تلاش بودآن سرزمین را به پایگاهِ مهمّی برای بَنی اُمَیه تبدیل کند و برای نیل به این هدف ، با شرکت در نبردِ یرْمُوک ، مسئولیتِ پشتیبانی از نیروها را با جدیتِ تمام عُهْدَه‌دار شده و در این راه ، هر دو چشمِ خود را از دست داد .
گفته‌اندکه اَبوسُفیان دائماً در بینِ نیروها تردّد داشت و به منظورِ تشجیعِ آنان سخنرانی کرده و می‌گفت : خدا را ! خدا را ! شما مدافعان عَرَب و اسلامید و آنان یارانِ روم و شِرْک هستند . خدایا ! امروز یکی از ایام الله است . خدایا ! عبادت‌کنندگانِ خویش را پیروز گردان !
به نظر می‌رسد که تدبیرِ خاصِّ مُعاوِیه برای حذفِ دیگران ،شاملِ سردارانِ وابسته به طیفِ حاکِم نیز گردید زیرا خالِد بن وَ لید نیز پس‌از درگذشتِ اَبوبکر و روی‌کار‌آمدنِ عُمَر ، از فرماندهی نیروهای اسلام در شام معزول و اَبوعُبَیدَه جَرّ اح جایگزینِ وی شد .
نقل است که خالِد فرمانِ عزلِ خود را در خِلالِ تداومِ نبرد دریافت نمود امّا آنرا پنهان داشته و به مُبارَزَه ادامه داد تا لشکرِ روم کاملاً مغلوب شد و سپس نزدِ اَبوعُبَیدَه رفته و منصبِ جدید را به وی تبریک ‌گفت .خالِد عَلَی‌الظاهر در این شرایط از خود تواضع نشان داده و با پذیرشِ انتصابی نزولی ، در سِمَتِ جانشین و تحتِ فرمانِ اَبوعُبَیدَه قرارگرفت . برابرِ آنچه که تاریخ طَبَری آمده ، در جنگ یرْمُوک ، هزار نفر از یارانِ پیامبر (ص) حضور داشته‌اند که یکصد نفرِ آنان را جنگ‌آورانِ بَدْرْ تشکیل می‌دادند .