قطعنامَه روز مِنَی - سال نُهُم هجری
پیامبر اکرم(ص) همزمان با سالِ نُهُم هجری ، اَبوبکر را در رأسِ گروهی از مسلمانان، برای انجامِ مراسِمِ حَجّ به مکّه اعزام فرمودند. جبرئیل امین ، متعاقِبِ حرکتِ اَبوبکر، بخشی از سُورَه توبه را بر قلبِ نازنینِ رسول خاتم(ص) نازل کرده و از آن‌حضرت خواست که آیاتِ یاد شده در مراسِمِ حَجِّ همان سال ، بر مشرکین قرائت گردد .
در این آیات ، امان از مشرکان سَلْبْ و کلّیه پیمان‌های آنان نادیده فرض شده ، مگر قراردادهائی که توسّطِ کُفّار و مشرکیننقض نگردیده و نسبت به مُفادِ آن وفادار باقی مانده بودند .
برابرِ آیاتِ مذکور ، مشرکین می‌بایستی ظرفِ مدّتِ چهار ماه بُت‌پرستی را تَرْک کنند و در غیرِ این صورت ، اَمنیت و آرامش از آنان سَلْب و مصونیتی نخواهند داشت .
به دنبالِ نزولِ این دستورات ، عِدَّه‌ای از مردم به رسول الله(ص) عرض کردند : خوب است این آیات را نیز برای اَبوبکر بفرستید تادر سفرِ حَجّ بر مشرکین قرائت کند ...... !
تاریخ‌نویسان و صاحبانِ سِیر ، راجع به ریاستِ کاروانِ حَجِّ یاد شده ، زمانِ پس‌گرفتنِ آیاتِ سُورَه توبه از اَبوبکر قبل و یا بعد از حرکتِ وی ، شخصِ قِرائَت‌کننده سُورَه بَرائَت بر مشرکین ، نحوه ابلاغِ قطعنامَه چهار مادَّهای توسّطِ علی(ع) یااَبوبکر ، تعدادِ آیات که بر مشرکین قِرائَت گردیده و مَحَلِّ ابلاغِ آن در مکَّه یا مِنَی و ... اختلافِ‌نظر دارند .به‌‌عنوانِ مثال شیخ طوسی در مصباح ،شیخ مُفید در اِرشاد ، حاکِم در مستدرک ، نسائی در خَصائِص ، طَبَری در تفسیر خود و ... نقل کرده‌اند که اَبوبکر از ابتدا با آیاتی از سُورَه بَرائَت بسوی مکّه حرکت‌کرد و پس‌از نزولِ جبرئیل امین و ابلاغِ فرمانِ جدید ، پیامبر (ص) فرمودند : لَا یؤَدِّی عَنِّی اِلَّا رَجُلٌ مِنْ اَهْلِ بَیتِی ،پیامِ بیزاری از مشرکین راشخصِ مَنْ و یا یک نفر که از خودِ من است باید قرائت کند . در همین راستا حضرت محمّد(ص) بلافاصِلَه علی(ع) را اِحضار و فرمودند هرچه سریع‌تر بر مَرْکَبِ مخصوصِ آن‌حضرت به نامِ قَصْواء سوار شده و خود را به اَبوبکر برساند و آیاتِ مذکور را از ایشان بازستانده و همراه با قطعنامَه چهار مادَّهای رسول گرامی اسلام(ص) ، بر مردم قِرائَت کُـنَد :
موادِّ قطعنامَه چهار مادَّهای :
1- بُت‌پرست ، اجازه ورود به خانَه کَعْبَه را ندارد !
2- طوافِ خانَه خدا با بدنِ برهنه ممنوع است !
3- از این به بعد هیچ مشرکی حقِّ شرکت در مراسِمِ حَجّ را ندارد !
4- کسانی‌که با مسلمین پیمانِ عدمِ تعرّض داشته و به آن وفادار مانده‌اند ، تا زمانِ انقضای مدّت قرارداد ،عَهْدِشان موردِ قبول است و بقیه مشرکین ، ظرفِ چهار ماه باید وضعیتِ خود را با حکومتِ اسلامی روشن کنند که اسلام را پذیرفته و یا آماده جنگ باشند .
امام علی(ع) به سرپرستی گروهی که جابِر بن عَبْدالله اَنصاری هم جُزْوِ آنان بود ، عازِمِ مکّه گردیدند و در مَحَلّی به نامِ عَرَجْ ، نزدیکِ جُحْفَه با اَبوبکر ملاقات نموده و آیاتِ توبه را از وی دریافت کردند .اَبوبکر برابرِ دستورِ رسول خاتم(ص) مخیر بود که به مسافرت ادامه دادهو یا به مدینه باز گردد لکن وی به مدینه بازگشته و علّتِ مَعزول‌شدنِ خود از این مأموریتِ مهمّ ، تاریخی و سرنوشت‌ساز در جهانِ اسلام را جویا شد .
رحمت عالمیان(ص) با لحنِ محبّت‌آمیز و دلجویانه ، شرحِ نزولِحضرتِ جبرئیل امین و ابلاغ ِاَوامِرِ الهی را برای وی بیان داشتند .
مولی الموحّدین علی (ع) در روزِ دهم ذی الحَجَّه بر بالای جَمَرَه عَقَبَه قرار گرفته و سیزده آیه از آغازِ سُورَه بَرائَت را قِرائَت کرده ومتعاقباً ، قطعنامَه حضرت محمّد مصطفی(ص) را در همان مراسِم به مردم ابلاغ نمود . هنوز مهلتِ چهار ماه پایان نیافته بودکه مشرکین گروه‌گروه به توحید روی می‌آوردند بطوری که در اَواسِطِ سال دهم هجری ، بُت و بُت‌پرستی از شبه جزیره عربستان ریشه کن گردید .
منبع: سیمای صدر اسلام، علی شهبازی، 1392، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران
1- ارشاد ، ص 9– 58 ، مُتَرْجَم – سیرَةِ معصومین ، ج1 ، پیامبر اسلام ، ص 4– 253 ، مُتَرْجَم – فروغ ابدیت ، ج2 ، ص 417 الی 423 – تاریخ پیامبر اسلام ، ص 535 الی 537 – سیرَةِ نَبَویَّة ، ج 2 ، ص 3 – 322 ، مُتَرْجَم .
2- مناقب خوارزمی ، صفحات 151 الی 153 ، مُتَرْجَم – طبقات ، ج 2 ، ص 5 – 164 ، مُتَرْجَم – سیرَةِ نَبَویَّة ، ج 2 ، ص 3– 322 ، مُتَرْجَم .
3- طبقات ، ج2 ، ص 5 - 164 ، مُتَرْجَم .
4- سیرَةِ نَبَویَّة ، ج 2 ، ص3 - 322 ، مُتَرْجَم – طبقات ، ج 2 ، ص 164 ، مُتَرْجَم – فروغ ابدیّت ، ج 2 ، ص 2– 421 .