غَدیرِ خُمّ در مسیرِ مکّه به مدینه ، حَدِّ فاصلِ صدوپنجاه کیلومتری مکّه ودوازده کیلومتری دریای سرخ ، مَحَلّی به نامِ جُحْفَه وجود دارد . در فاصِلَه پنج کیلومتری جُحْفَه ، سرزمینِ رابِغ واقع شده که آبِ چشمه‌ای از آن در مِنْطَقَه غَدیرِ خُمّ جاری می‌گردد . مکانِ غَدیرِ خُمّ ، طَی سالیانِ ...
غَدیرِ خُمّ
در مسیرِ مکّه به مدینه ، حَدِّ فاصلِ صدوپنجاه کیلومتری مکّه ودوازده کیلومتری دریای سرخ ، مَحَلّی به نامِ جُحْفَه وجود دارد . در فاصِلَه پنج کیلومتری جُحْفَه ، سرزمینِ رابِغ واقع شده که آبِ چشمه‌ای از آن در مِنْطَقَه غَدیرِ خُمّ جاری می‌گردد .
مکانِ غَدیرِ خُمّ ، طَی سالیانِ متمادی در گذشته ، آخرین نُقْطَه مسیرِ مشترکِ کاروان‌های حُجَّاجِ اهلِ مدینه ، مصر و عِراق بوده که از آنجا با انتخابِ گُذرگاه‌های جداگانه ، بسوی کشورهای خود می‌رفتند .
مقارِنِ سال دهم هجری ، پس‌از پایانِ مراسِمِ حَجَّهالوَداع ، رسول خدا(ص) و مسلمانان ، از مکّه خارج و رهسپارِ دیارشان گشتند . هنگامی‌که آن‌حضرت به مَحَلِّ غَدیرِ خُمّ رسیدند ، فرشته وَحْی نازل شده و آیه 67 سُورَه مائِدَه دربارَه تعیینِ جانشینِ پیامبر (ص)را ابلاغ کرد :
یا اَیهَا الرَّسُولُ ! بَلِّغْ مَا اُنْزِلَ اِلَیکَ مِن رَّبِکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ...
ای رسول(ص) ! ابلاغ کن آنچه از جانب پروردگارت به تو نازل شده است .اگر این کار را انجام ندهی - رسالت خداوند را به طور کامل بجا نیاورده‌ای .
پیامبر خدا(ص) بلافاصِلَه دستورِ توقّفِ تمامِ کاروان‌ها را صادر نموده و منتظر شدند تا هَمَه مسلمانان ، اَعَمِّ از آنانکه جلوتر رفته و یا عَقِب مانده بودند ، در غَدیر تجمّع کنند . نزدیکی ظُهْر و تابِشِ مستقیم و بسیار گرم و طاقت‌فرسای خورشید ، مردم را وادار می‌ساخت که قسمتی از عبای خود را زیرانداز کرده و بخشی را پوشِشِ سرهایشان قرار دهند .
جهتِ برپائی نمازِ جماعتِ ظُهْر به امامتِ پیامبر اکرم(ص) ، مَحَلّی آماده شد و در پایانِ مراسِم ، آن‌حضرت خُطْبَه‌ای غَرّا ایراد فرمودند . ایشان در آغازِ گفتارِ خود ،به ذکرِ حمدوثنای خداوند پرداخته و از جمعیتِ حاضر ، دربارَه وحدانیتِ باری‌تعالَی و رسالتِ رسولش(ص) اِقرارگرفته و در اِدامَه اِظهار داشتند :
ای مردم ! من دو چیزِ نفیس در بینِ شما باقی می‌گذارم ،کتاب خدا و عترتم را . ای مردم ! هشیار باشید که : بر کتاب خداو عترت من پیشی نگیرید ! و در عمل به آنها کوتاهی نکنید !که در غیرِ این صورت هلاک خواهید شد ... رسول خاتم(ص) در پایانِ سخنرانی ، دستِ امام علی(ع) را بالا بُرده و فرمودند :
مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَهَذَا عَلی مَولَاهُ ...
هرکس که من مولای او هستم ، علی مولای اوست
پس‌از این مراسِم ، آن‌حضرت خِطاب به مهاجرین ، اَنصارو حتّی همسرانِ خود فرمودند : بر علی(ع) وارد شویدو در موردِ چُنین فضیلتی بزرگ به او تبریک بگوئید !
از مهاجرین ، اَبوبکر ، عُمَر ، عُثْمان ، طَلْحَه ، زُبَیر و ... جُزْوِ اوّلین گروهی بودند که به امام الموحّدین(ع) تبریک گفته و با ایشان بَیعَتکردند . حَسَّان بن ثابت در مَحَلّ حاضر بود و با کسب اجازَه ازرسول خدا(ص) ، در زمینه انتخابِ مولای متّقیان علی(ع) اَشعاری سروده که موردِ تحسینِ حضرت محمّد(ص) قرار گرفت . رحمت عالمیان(ص) خِطاب به حَسَان فرمودند : تا وقتی ما را به زبان یاری می‌کنی ، روح القُدُسمؤید و یاورِ تو باشد ! گفته شده علّتِ مشروط شدنِ دعای آن‌حضرت راجع به حَسّان این بود که می‌دانستند وی در آینده با علی(ع) به مخالفت خواهد پرداخت .
با توجّه به اهمیتِ این رویدادِ بزرگ و سرنوشت‌سازِ الهی ، جمعِ زیادی از صَحابی آن را نقل کرده‌اند که در کُتُبِ معتبرِاهلِ سُنَت ، اسامی عِدَّه کثیری از راویانِ مذکور آمده است .جماعتی از تابعین که در قرنِ دوّمِ اسلامی می‌زیسته‌اند نیز این حدیث را آورده‌اند .
در پایانِ مراسِم ، فرشته وَحْی(ع) از جانبِ خداوند نازِل گردیده وآیه سوّم سُورَه مائِدَه را که بنا به قولی آخرین آیه مُنْزَلَه می‌باشد ،ابلاغ فرمود :
اَ لْیوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَ تْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً
امروز دینتان را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را یگانَه آئین برای شما قرار دادم .
در این هنگام صدای تکبیرِ پیامبر خدا(ص) بلند شد وآن‌حضرت خداوندِ منّان را به پاسِ تکمیلِ دین و اِتمامِ نعمت بر بندگانش ،حَمْد و ثَنا گفتند .
به همین دلیل این روز را بزرگ‌ترین عیدِ اسلام شُمرده‌اند .
منبع: سیمای صدر اسلام، علی شهبازی، 1392، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران
1- غَدیر : در لغت به معنیِ آبگیر و نامِ مَحَلّی در شرقِ جُحْفَة می‌باشد .
2- خُمّ : نامِ چاهی در راهِ مکّة به مدینة است .
3- کشف الغُمَّة ، ج 1 ، ص 320 ، مُتَرْجَم .
4- مناقب خوارزمی ، ص130 و ص 4 - 143 ، مُتَرْجَم – تاریخ یعقوبی ، ج 1 ، ص 9 – 508 ، مُتَرْجَم – تاریخ دمشق ، ج 42 ، ص 233 – اُسْدُالغا بَة ، ج 2 ، ص 298 – کنز العُمَّال ، ج 13 ، ص 114– مسند احمد بن حنبل ، ج 1 ، ص 118، چاپ قاهرة – تفسیر المنار ، چاپ چهارم مصر ، ص 464 و 465 – مستدرک ، ج 3 ، ص 109 ، چاپ حیدرآباد .
5- ارشاد ، ج 1 ، ص162 الی 159 ، مُتَرْجَم .
6- در کتاب فروغ ابدیّت ، ج 2 ، صفحات 474 الی 479 و کتاب سیرَةِ معصومین ، ج 1 ، پیامبر اسلام خاتم الانبیاء ، مُتَرْجَم ، صفحات 270 - 264 ، اسامی بخشی از منابع اهلِ سنّت را که جملگی به شرحِ غَدیر و چگونگیِ انتخاب امام علی توسّطِ رسول خدا پرداخته‌اند ، آورده شده است .
7- دُرالمنثور ، ج 3 ، ص 19 ، از اَبو هُرَیْرَة نقل کرده است که رسول خدا در روز غَدیرِخُم که به تاریخ 18 ذیحِجَّة می‌باشد ، فرمودند : مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ ، آنگاه خداوند آیةِ سوّم سُورَةِ مائِدَة : اَلْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ و ... را نازل فرمودند – ارشاد ، ص 159 الی 162 ، مُتَرْجَم – تاریخ دمشق ، ج 42 ، ص 227 – تاریخ بغداد ، ج 1 ، ص 290 .