عَمّار بن یاسِر بن عامِر بن مالِک بنِ کِنانَه بن قَیس بن حَصین وذیم کِنانی مُذحجی عَنْسی قحطانی – اَ بُوالْـیـقْظان
عَمّار ملقَّب به اَبوالْیقْضان ، صَحابی مشهورِ رسول خدا(ص) و از قَبیلَه بَنی ثَعْلَبَه است . وی جُزْوِ نخستین اسلامآورندگان بوده ودر آغازِ بعثت چهل و چهار سال سِنّ داشت .
عَمّار و خانوادهاش در راهِ اسلام بسیار شِکَنْجَه و عذاب دیدند . پیامبر خدا(ص) بارها خانواده عَمّار را در برابرِ آزار و اذیتِ مشرکین ، به صبر و شکیبایی تَوصیه کرده و میفرمودند : صبراً آل یاسِر ، موعِدکُم الْجَنَّه
اَبوالْیقْضان باتّفاقِ پدرش : یاسِر و مادرش : سُمَیه ، همزمان تحتِ عذاب و اذیتِ شدیدِ اَبو جَهْلْ قرار میگرفتند بطوریکه پدر و مادرِ او تحتِ شِکَنْجَه شهید شدند . یاسِر را اوّلین شهید راه اسلام میدانند .
عَمّار یکبار در اثرِ آزارِ بسیار مجبور شد ازرسول خاتم(ص)بدگویی کرده و بُتهای َلات و عُزَّی را به نیکی نام بِبَرَد . پیامبر (ص) پساز اطّلاع فرمودند : چون این اظهارات ظاهری بوده ، گناهی بر تو نیست . اگر باز هم گرفتار شدی بههمینصورت عمل کن !
مسجد قُباء در نزدیکی مدینه ، نخستین مسجدِ اسلام بود که توسّطِ عَمّار یاسِر ساخته شد .
اِبن یاسِر در ساختِ مسجدالنّبی نیز بسیار فعّال بود و هنگامِ پای کار بردنِ سنگهای مسجد ، در هر مَرْحَلَه دو سنگ حَمْلکرده و میگفت :یک سنگ برای خودم و دیگری را به نیتِ پیامبر اسلام(ص) میبَرَم .
سادگی عَمّار موجبِ سوءِ استفاده دوستانش از وی میگردید . فیالمثلدر ساختِ مسجدالنّبی ، اکثراً حملِ بارهای سنگینتر از حدِّ معمول رابه او محوَّل میکردند . عَمّار روزی در همین رابِطَه به حضرت محمّد(ص)گلایهکرده وگفت : یا رسول الله(ص) ! این اصحابِ شما با این بارهای سنگین ،عاقبت مرا خواهند کُشت . آنحضرت ضِمنِ نوازشِ عَمّار فرمودند :
قاتلِ تو گروهی ستمگر هستندکه آنان را به حقّ و حقیقت دعوت میکنی و آنان در عِوَض تو را خواهند کُشت .
پیامبر خدا(ص) عَمّار را طَیب المُطَیب به معنی پاکِ پاککننده و یاسالمِ سالمکننده ، لَقَب دادند .
اَبوالیقظان در جنگهای زیادی تحتِ فرماندهی رسول خدا(ص)شرکت داشت . هنگامِ بازگشت از غَزْوَه تَبوک ودر مَحَلِّ عَقَبَه هَرْشَی که منافقین میخواستند با رَمدادنِ شتران و ایجادِ آشوب و سَر و صدا ، پیامبر (ص) را از بالای مَرْکَب سرنگون سازند ، مهارِ شترِ آنحضرت در دستِ عَمّار بوده و پیشاپیشِ ایشان حرکت میکرد ...... . رجوع به عَقَبَه هَرْشَی
وی همراه با سَلْمان و اَبوذَرّ ، در خدمتِ مولای متّقیان علی(ع) بودهو مراسِمِ تدفینِ حضرت فاطِمَه سلام الله علیها را شبانه به انجام رساندند .عَمّار یکی از کسانی بود که بَیعَت با اَبوبکر را نپذیرفته و در وفاداری به ولایتِامام علی(ع) ثابِت و پابرجا باقی مانْدْ . او در نبرد یمامَه تحتِ سرپرستی خالِدبنوَ لید شرکتِ فعّال داشته و بنا به روایتیهر دوگوشِ خود را از دست داد .
عَمّار از سوی عُمَر : خَلیفَه دوّم، والیکوفَه شده و در آن شهرآنْقَدْر از فضائِلِ حضرت علی(ع) سخن گفت که او را برکنارکردند .
اِبن یاسِر در زمانِ حکومتِ عُثْمان ، با صدای بلند فضائِلِ علی بن اَبیطالب(ع)را بر سَرِ هر کوی و بَرْزَن بازگو کرده و به گوشِ مردم میرسانید .در همین رابِطَه یکبار او را بِحَدّی کتک زدند که دندهاش شکست .
عَمّار پساز رحلتِ پیامبر گرامی اسلام(ص) همیشه در خدمتِمولای متّقیان(ع) بود . او با نود و سه سال سِنّ ، تحتِ فرماندهی آنحضرت عازِمِ جنگ صِفّین گشت و سرانجام توسّطِ اَبوالغادیه جُهَنِی که یکی از طرفدارانِ عُثْمان بود به شهادت رسید و پیشبینی رسول خدا(ص) در موردِ کُشتهشدنِ ایشان توسّطِ گروهی ستمگر ، تحقّق یافت . حضرت علی(ع)بر جنازه عَمّار نماز خواندند .
مجموعاً شصت و دو حدیث از قولِ اِبن یاسِر روایت کردهاند . گروهی به نامِ مُخَمَّسََه دربارَه عَمّار بسیار غُلُوّ کرده و او را یکی از پنج نفری دانستهاندکه از طرفِ خداوند مأمورِ ادارَه مَصالِحِ عالمگردیده است .
منبع: سیمای صدر اسلام، علی شهبازی، 1392، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران
1- تاریخ یعقوبی ، ج1 ، ص384 ، مُتَرْجَم ، سُمَیَّة را اوّلین شهید راه اسلام ذکر کرده است .
2- تاریخ یعقوبی ، ج1 ، ص512 ، مُتَرْجَم .
3- همان ، ص524 .